Adopcja dziecka

Adopcja dziecka

Adopcja dziecka

Adopcja dziecka dla wielu osób jest spełnieniem marzenia o rodzicielstwie. Proces ten wymaga jednak ze strony potencjalnych rodziców odpowiedniego przygotowania zarówno w kwestiach prawnych, jak i przygotowania emocjonalnego. Znajomość procedur oraz koniecznych do spełnienia wymagań pomoże Ci przygotować się do adopcji dziecka.

Przysposobienie a adopcja – czy są jakieś różnice?

Przysposobienie a adopcja to w istocie dwa tożsame ze sobą pojęcia, z tą różnicą, że termin przysposobienia używany jest przez ustawodawcę w kodeksie prawa rodzinnego i opiekuńczego, zaś termin adopcji stosowany się w języku potocznym.

Adopcja dziecka, tak ja przysposobienie jest więc formalnym procesem prawnym, w wyniku którego osoby niebędące biologicznymi rodzicami dziecka zyskują status prawnych rodziców. Oznacza to, że adoptowane dziecko ma te same prawa i obowiązki jak biologiczne dziecko adopcyjnych rodziców.

Adopcja dziecka: jakie wymogi należy spełnić?

Polski ustawodawca w kodeksie prawa rodzinnego i opiekuńczego nie nakłada tak na potencjalnych rodziców adopcyjnych, jak i na dzieci zbyt wielu wymogów.

W odniesieniu do przysposabianego, zgodnie z art.114 k.r.o. przysposobić można osobę małoletnią, tylko dla jej dobra, a wymóg małoletności powinien być spełniony w dniu złożenia wniosku o przysposobienie. Nieco szerzej ustawodawca konstytuuje wymogi względem kandydatów na rodziców adopcyjnych, wskazując w art. 114 1 k.r.o., że zdolną do przysposobienia jest osoba:

• mająca pełną zdolność do czynności prawnych;
• posiadająca odpowiednie kwalifikacje osobiste uzasadniające przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego;
• posiadająca opinię kwalifikacyjną oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny;
• między którą a przysposobionym istnieje odpowiednia różnica wieku.

 A zatem kwalifikacje osobiste wymagane od przysposabiającego posiada wyłącznie osoba, która: 

1. daje rękojmię należytego wywiązywania się z obowiązków przysposabiającego;
2. nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie jest jej ograniczona ani zawieszona;
3. wypełnia obowiązek alimentacyjny – w przypadku, gdy taki obowiązek w stosunku do niej wynika z tytułu egzekucyjnego;
4. nie jest ograniczona w zdolności do czynności prawnych;
5. jest zdolna do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone:
   1. zaświadczeniem lekarskim o stanie zdrowia wystawionym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz
   2. opinią o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodzica adopcyjnego wystawioną przez psychologa;
6. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
7. zapewni odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym:
   1. rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego,
   2. właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,
   3. wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

Rodzaje przysposobienia

Istnieją trzy rodzaje przysposobienia, każde z nich różni się od siebie zakresem praw i obowiązków przejmowanych przez rodziców adopcyjnych oraz kwestiami proceduralnymi.

1. Przysposobienie pełne: adoptowane dziecko otrzymuje pełne prawa i obowiązki dziecka biologicznego, jednocześnie zrywane są wszelkie więzi z dotychczasową rodziną, a małoletni staje się pełnoprawnym członkiem rodziny.
2. Przysposobienie niepełne: dotyczy jedynie relacji między przysposabiającym, a przysposobionym oraz między przysposabiającym, a potomkami przysposobionego, w pozostałym zakresie adoptowane dziecko w odniesieniu do skutków prawnych pozostaje członkiem rodziny naturalnej.
3. Przysposobienie całkowite: wywołuje wszystkie te skutki co przysposobienie pełne, różni się jednak od niego nierozwiązywalnością i pełną tajemnicą. Aby przysposobienie całkowite  było możliwe konieczne jest wyrażenie przez rodziców zgody na przysposobienie, bez wskazywania osoby przysposabiającego.

Ponadto można wyróżnić przysposobienie zagraniczne, które ma charakter wyjątkowy, albowiem powoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania przysposabianego w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie. Przysposobienie zagraniczne może nastąpić wówczas, gdy tylko w ten sposób można zapewnić przysposabianemu odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne. O przysposobieniu zagranicznym, pomimo spełnienia przesłanki zmiany miejsca zamieszkania na miejsce zamieszkania w innym państwie, nie można mówić, jeżeli między przysposabiającym a przysposabianym istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa albo gdy przysposabiający już przysposobił siostrę lub brata przysposabianego.

Przysposobienie dziecka partnerki

Przysposobienie dziecka partnerki jest coraz częstszą praktyką, zwłaszcza w związkach partnerskich, gdzie jeden z partnerów nie jest biologicznym rodzicem dziecka. Proces ten pozwala na formalne uznanie dziecka za własne, co ma istotne znaczenie prawne i emocjonalne.

Przysposobienie dziecka partnerki wymaga spełnienia kilku warunków. Przede wszystkim adopcja jest możliwa wówczas, gdy ojciec biologiczny nie żyje, nie jest znany lub został pozbawiony władzy rodzicielskie. W przypadku, gdy drugi biologiczny rodzic żyje i ma pełne prawa rodzicielskie, ale nie wywiązuje się ze swoich obowiązków konieczne jest uprzednie pozbawienie go władzy rodzicielskiej. Istotnym elementem jest również stabilność związku. Sądy często badają, czy związek partnerów jest stabilny i trwały, aby zapewnić dziecku bezpieczne środowisko, albowiem zgodnie z orzecznictwem sądów powszechnych, związki małżeńskie, zwłaszcza te z dłuższym stażem, dają lepszą gwarancję stabilizacji. Kluczowym kryterium jest każdorazowo dobro dziecka.

Czy jest możliwe rozwiązanie adopcji po 18 roku życia?

Choć adopcja co do zasady jest czynnością nierozerwalną, to jednak istnieje możliwość jej rozwiązania po osiągnięciu przez dziecko wieku pełnoletności. Rozwiązanie adopcji po 18 roku życia może być wynikiem zaistnienia różnych sytuacji życiowych, takich jak chociażby zmiany w relacjach rodzinnych.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, rozwiązanie stosunku przysposobienia z osobą dorosłą jest uzasadnione, gdy dalsze trwanie przysposobienia narusza podlegający ochronie interes żądającego rozwiązania tego stosunku, lub gdy usprawiedliwiony jest wniosek o ostatecznym zerwaniu więzi rodzinnej.

Aby rozwiązać adopcję po 18 roku życia, wymagane jest więc spełnienie określonych warunków:

1. wystąpienie ważnych powodów;
2. zgoda wszystkich stron – zazwyczaj konieczna jest zgoda zarówno adoptowanego, jak i rodziców adopcyjnych;
3. sądowe zatwierdzenie – proces rozwiązania adopcji musi być zatwierdzony przez sąd, który ocenia, czy rozwiązanie jest zgodne z prawem i interesem wszystkich stron.

Podsumowanie

Adopcja dziecka to proces wymagający zaangażowania i zrozumienia różnych aspektów prawnych i emocjonalnych. Przysposobienie a adopcja to pojęcia tożsame, do których zastosowanie mają przepisy kodeksu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Ponadto w każdym przypadku kluczowym kryterium adopcyjnym jest zawsze dobro dziecka, które powinno być priorytetem dla wszystkich zaangażowanych stron.

Najczęściej zadawane pytania

Jak długo trwa proces adopcji?

Proces adopcji dziecka w Polsce, od momentu rejestracji kandydatów jako potencjalnych rodziców adopcyjnych aż do czasu orzeczenia adopcji przez sąd, trwa nie krócej niż 1-2 lata. Tak to wygląda w teorii, bo w praktyce procedura adopcyjna często trwa jeszcze dłużej. Proces adopcyjny wydłuża zazwyczaj oczekiwanie na rozpoczęcie szkolenia adopcyjnego dla kandydatów. Szkolenie adopcyjne trwa zazwyczaj kilka miesięcy.

Jakie są koszty związane z adopcją dziecka

Wniosek o przysposobienie podlega opłacie w wysokości 100 złotych. Natomiast procedura przeprowadzana przez ośrodki adopcyjne ma charakter nieodpłatny i finansowana jest z budżetu Państwa.

Czy samotne osoby mogą adoptować dziecko?

W świetle polskiego prawa adopcyjnego kandydatami ubiegającymi się o przysposobienie dziecka mogą być zarówno małżeństwa, jak i osoby samotne. Jednakże statystycznie znacznie częściej dzieci trafiają do pełnych rodzin. Każdy przypadek jest indywidualny, w przypadku zagwarantowania rękojmi prawidłowego wychowania, możliwe jest przysposobienie dziecka przez osobę niepozostającą w związku.

Jakie są procedury adopcji międzynarodowej?

Adopcja międzynarodowa ma co do zasady charakter subsydiarny wobec krajowych zastępczych środowisk rodzinnych. Dziecko może być zakwalifikowane do przysposobienia związanego ze zmianą dotychczasowego miejsca zamieszkania dziecka na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie, jeżeli tylko w ten sposób można zapewnić mu odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne, chyba że między przysposabiającym a przysposabianym dzieckiem istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa albo gdy przysposabiający już przysposobił siostrę lub brata przysposabianego dziecka.

Zatem w praktyce do przysposobienia zagranicznego kwalifikowane są dzieci starsze, liczne rodzeństwa lub dzieci chore, czy też opóźnione w rozwoju, dla których nie udało się uprzednio znaleźć odpowiedniej rodziny w kraju.

Przysposobienie dokonuje się na mocy orzeczenia sądu opiekuńczego – wydziału rodzinnego i nieletnich sądu rejonowego – na wniosek osoby lub osób (małżonków). Wniosek ten powinien być złożony w sądzie opiekuńczym właściwym dla miejsca zamieszkania wnioskodawców lub. Postanowienie orzekające przysposobienie staje się skuteczne po uprawomocnieniu się. W przypadku adopcji zagranicznych dokonywanych w trybie Konwencji o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia międzynarodowego sporządzonej w Hadze dnia 29 maja 1993 r. (dalej Konwencja haska) sąd wydaje także potwierdzenie dokonania przysposobienia zgodnie z Konwencją.

Jakie są prawa biologicznych rodziców po adopcji?

W następstwie adopcji władza rodzicielska rodziców biologicznych ustaje. Utrata władzy rodzicielskiej przez rodziców biologicznych ma charakter ostateczny i nie zostaje ona przywrócona nawet w przypadku śmierci przysposabiającego. Wraz z wygaśnięciem władzy rodzicielskiej wygasają wszystkie wiążące się z nią uprawnienia rodziców biologicznych wobec dziecka.

Jedyny wyjątek stanowi prawo do kontaktów z dzieckiem – prawo to jest niezależne od władzy rodzicielskiej, zatem nawet po wygaśnięciu władzy rodzicielskiej mają oni prawo domagać się osobistej styczności z dzieckiem. W takiej sytuacji warto pamiętać, że przesłanką pozbawienia rodziców biologicznych prawa styczności z dzieckiem może być jedynie poważne zagrożenie dobra dziecka

Jak wygląda procedura adopcji ze strony rodziny zastępczej?

Rodzina zastępcza brana jest pod uwagę przy procesie adopcji w pierwszej kolejności niż inne osoby. Procedura jest w tym przypadku krótsza – osoby sprawujące nad dzieckiem rodzinną pieczę zastępczą (z wyjątkiem osób niespełniających warunków dotyczących rodzin zastępczych w zakresie niezbędnych szkoleń, którym sąd powierzył tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej) są zwolnieni z obowiązku odbycia szkolenia w ośrodku adopcyjnym. W pozostałym zakresie procedura jest analogiczna jak w przypadku kandydatów niepełniących roli rodziny zastępczej.

Jakie są różnice między adopcją pełną a adopcją niepełną?

Przy adopcji pełnej adoptowane dziecko otrzymuje pełne prawa i obowiązki dziecka biologicznego, jednocześnie zrywane są wszelkie więzi z dotychczasową rodziną, a małoletni staje się pełnoprawnym członkiem rodziny. Przy przysposobieniu niepełnym powstają jedynie relacje między przysposabiającym, a przysposobionym oraz między przysposabiającym, a potomkami przysposobionego, w pozostałym zakresie adoptowane dziecko w odniesieniu do skutków prawnych pozostaje członkiem rodziny naturalnej.

Jakie są prawa i obowiązki adoptujących rodziców?

Do obowiązków adoptujących rodziców należy współpraca z ośrodkiem adopcyjnym, odbycie właściwego szkolenia oraz stosowanie się do postanowień i zarządzeń Sądu opiekuńczego. Rodzicom adopcyjnym przysługuje prawo do spotkań z dzieckiem, które ma być przysposobione, poznanie historii dziecka, a toku postępowania przed Sądem – składanie wniosków i oświadczeń.

Czy można wycofać się z procesu adopcyjnego?

Do czasu wydania prawomocnego orzeczenia Sądu w przedmiocie przysposobienia, możliwe jest wycofanie się z procesu adopcyjnego ze wskazaniem ważnych powodów. Do ważnych powodów należy np. choroba, ciąża u matki, która starała się o adopcję z uwagi na trudności z zajściem w ciążę.

Po prawomocnym orzeczeniu Sądu,  przysposobienie może być rozwiązane, jeżeli między rodzicami adopcyjnymi i dziećmi nastąpił trwały rozkład więzi rodzinnych charakterystycznych dla stosunków między rodzicami a dziećmi. Za ważny powód usprawiedliwiający rozwiązanie przysposobienia uznaje się wygaśnięcie więzi rodzinnej, obopólne, a nawet tylko po jednej stronie stosunku przysposobienia; brak nastawienia psychicznego, takiego jakie normalnie cechuje relacje między rodzicami a dziećmi.