Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Ograniczenie władzy rodzicielskiej – przyczyny, sposoby i jej skutki

Władza rodzicielska stanowi zbiór praw i obowiązków związanych z wychowaniem i opieką nad dzieckiem. Ograniczenie władzy rodzicielskiej jest zaś jednym z instrumentów prawnych mających na celu ochronę dobra dziecka w sytuacjach, gdy rodzice nie są w stanie należycie sprawować swoich obowiązków. Ograniczenie praw rodzicielskich jest środkiem łagodniejszym od pozbawienia władzy rodzicielskiej czy jej zawieszenia, pozwalającym na częściowe ograniczenie praw i obowiązków rodziców. W niniejszym artykule wyjaśnimy na czym polega ograniczenie praw rodzicielskich, jakie są jego przyczyny, jakie są sposoby ograniczenia oraz jakie niesie za sobą skutki.

Na czym polega ograniczenie praw rodzicielskich?

Ograniczenie praw rodzicielskich jest stosowane, gdy jeden z rodziców lub oboje niewłaściwie wywiązuje się z ciążących względem dziecka zobowiązań. Ograniczenie to może mieć charakter tymczasowy i polega na częściowym odebraniu rodzicom lub jednemu z nich prawa do podejmowania decyzji dotyczących istotnych aspektów życia małoletniego.

Jakie są powody ograniczenia władzy rodzicielskiej?

Spośród przyczyn ograniczenia władzy rodzicielskiej może wyróżnić przyczyny zawinione oraz niezawinione.

Do zawinionych przyczyn ograniczenia władzy rodzicielskiej zaliczamy takie zdarzenia, w których zachowanie rodziców lub jednego z nich w sposób oczywisty zagraża szeroko rozumianemu dobru dziecka. W tym zakresie możemy wyróżnić m.in. nadużywanie przez rodziców alkoholu, uzależnienie od narkotyków i innych używek czy stosowanie wobec małoletniego przemocy.

Przez niezawinione przyczyny ograniczenia władzy rodzicielskiej należy rozumieć takie sytuacje, w których przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dobra dziecka. Do przyczyn tych możemy zaliczyć m.in. chorobę rodzica, brak porozumienia co do sprawowania opieki w związku z rozstaniem rodziców, pobyt rodzica w zakładzie karnym czy wyjazd rodzica za granicę.

Sposoby ograniczenia władzy rodzicielskiej

Do ograniczenia władzy rodzicielskiej może dojść na skutek złożonego do właściwego sądu wniosku lub na skutek podjętego przez sąd postępowania z urzędu.

W pierwszej sytuacji wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej może zostać złożony przez jednego z rodziców, jak również przez każdą inną osobę, która posiada informacje na temat tego, że dziecku zagraża jakieś niebezpieczeństwo ze strony rodzica. Wniosek musi spełniać określone wymogi formalne, takie jak dane sądu opiekuńczego właściwego ze wzglądu na miejsce zamieszkania małoletniego oraz dane uczestników postępowania, w tym adres zamieszkania oraz numer PESEL. Kluczowe jest także, aby dokładnie opisać sytuację i sprecyzować żądania osoby składającej wniosek. Propozycja sposobu ograniczenia władzy rodzicielskiej musi zawierać szczegółowe uzasadnienie poprzez przedstawienie odpowiednich dowodów.

W drugiej sytuacji, Sąd podejmuje z urzędu postępowanie o ograniczenie władzy rodzicielskiej, jeżeli poweźmie informacje o zagrożeniu dobra dziecka, a przeprowadzone postępowanie dowodowe potwierdzi istnienie realnego zagrożenia dla bezpieczeństwa małoletniego. Proces ograniczenia władzy rodzicielskiej rozpoczyna się zatem automatycznie, gdy odpowiednie organy otrzymają informacje o zagrożeniu bezpieczeństwa dziecka. W zależności od specyfiki sytuacji, mogą być wdrożone różne środki mające na celu poprawę sytuacji małoletniego. Może to obejmować skierowanie rodzica na terapię, ustanowienie kuratora, określenie decyzji, których rodzic nie może podejmować samodzielnie, a także umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczej lub rodzinie zastępczej. Takie działania regulowane są przez art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Skutki ograniczenia władzy rodzicielskiej

Ograniczenie władzy rodzicielskiej ma istotne konsekwencje zarówno dla rodziców, jak i dla dziecka, a jego zakres zależy od postanowienia sądu. Sąd ma bowiem możliwość ograniczyć władzę rodzicielską jedynie w niewielkim zakresie, jak również zastosować daleko idące ograniczenie, które przybiera formę zbliżoną do pozbawienia władzy rodzicielskiej.

Do najważniejszych skutków należą:

1. Utrata przez rodziców części przysługujących im dotychczas praw do podejmowania decyzji dotyczących dziecka.
2. Pozbawienie prawa do czynnego udziału w wychowaniu dziecka.
3. Zwiększenie roli sądu – na skutek ograniczenia praw rodzicielskich decyzje, które wcześniej pozostawały w gestii rodziców, mogą być podejmowane przez sąd lub inne instytucje.

Przywrócenie władzy rodzicielskiej

Postanowienie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej może zostać uchylone, jeśli sąd uzna, że sytuacja w danej rodzinie uległa poprawie i dobro dziecka nie jest już zagrożone. W tym celu osoba zainteresowana musi złożyć odpowiedni wniosek, w którym przedstawi dowody na to, że bezpieczeństwo dziecka nie jest już zagrożone, a sam rodzic jest w stanie samodzielnie i odpowiedzialnie sprawować opiekę nad dzieckiem.

Po złożeniu wniosku, sąd przeprowadzi postępowanie mające na celu ustalenie czy przywrócenie pełni władzy rodzicielskiej będzie korzystne dla dziecka. Sąd sprawdzi również, czy wskazane przez wnioskodawce przyczyny ograniczenia władzy rodzicielskiej rzeczywiście ustały oraz czy nie pojawiły się inne okoliczności uzasadniające dalsze ograniczenie praw. Jeżeli sąd nie stwierdzi żadnych przeszkód, wyda orzeczenie o przywróceniu pełni władzy rodzicielskiej.

Podsumowanie

Ograniczenie władzy rodzicielskiej jest skomplikowanym i delikatnym procesem, mającym na celu ochronę dobra dziecka. Decyzja sądu o ograniczeniu praw rodzicielskich jest zawsze poprzedzona dokładną analizą sytuacji rodzinnej. Skutki ograniczenia władzy rodzicielskiej są znaczące, zarówno dla rodziców, jak i dla dziecka i mają na celu zapewnienie mu jak najlepszych warunków do rozwoju. Ważne jest, aby rodzice mieli dostęp do wsparcia i zasobów, które pomogą im w przezwyciężeniu trudności, a sądy i inne instytucje działały w sposób wspierający i konstruktywny.

Najczęściej zadawane pytania

Jakie prawa rodzicielskie mogą zostać ograniczone?

Najczęściej ograniczenie władzy rodzicielskiej polega na tym, że jeden z rodziców nie może decydować o niektórych aspektach z życia dziecka, tzw. istotnych sprawach dziecka.

Do istotnych spraw dziecka należą m.in.:

• wybór oraz zmiana imienia i nazwiska,
• wyjazd zagraniczny na wakacje lub jako zmiana miejsca stałego pobytu,
• wybór placówki edukacyjnej,
• wybór religii,
• leczenie, operacja
• wyrobienie dowodu osobistego lub paszportu dla dziecka,
• zmiana obywatelstwa dziecka,
• czasowe powierzenie pieczy nad dzieckiem innej osobie,
• wszystkie czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, na przykład sprzedaż lub nabycie nieruchomości o znacznej wartości, odrzucenie w jego imieniu spadku etc.

Jakie są konsekwencje prawne ograniczenia władzy rodzicielskiej?

Ograniczenie władzy rodzicielskiej uniemożliwia rodzicowi decydowanie o istotnych sprawach dziecka w zakresie wskazanym w orzeczeniu sądu opiekuńczego.

Nadto, Sąd może:

• zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, w szczególności do pracy z asystentem rodziny,
• skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń;
• określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu, albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun;
• poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego;
• skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi;
• zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej albo zarządzić umieszczenie małoletniego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.

Rodzaj ograniczenia jest indywidualnie dobierany do danej rodziny. Sąd może zastosować nawet kilka ograniczeń, a także inne niż powyżej wymienione.

Czy ograniczenie władzy rodzicielskiej jest zawsze trwałe?

Nie, rodzice, których władza rodzicielska została ograniczona, mogą starać się o jej przywrócenie w pełni, jeśli tylko wykażą, że zmieniły się okoliczności faktyczne w rodzinie oraz, że są zdolni do zapewnienia dziecku właściwiej opieki. Proces ten również wymaga wnikliwej analizy i decyzji sądu, kierującej się dobrem dziecka. Zainicjowanie postępowania odbywa się poprzez złożenie wniosku do sądu rodzinnego.

Jak można odwołać się od decyzji o ograniczeniu władzy rodzicielskiej?

Rodzicowi, któremu Sąd ograniczył władzę rodzicielską, przysługuje środek zaskarżenia tj. apelacja od postanowienia Sądu. Apelacja zostanie rozpoznana przez Sąd wyższej Instancji – Sąd Okręgowy.

Jakie są różnice między ograniczeniem a pozbawieniem władzy rodzicielskiej?

Pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej skutkuje utratą ogółu praw i obowiązków przysługujących rodzicowi względem dziecka. Sąd pozbawia tym samym rodzica wszelkich praw, które pierwotnie zostały mu dane w ramach przewidzianych przez praw rodzinne ogółu przywilejów i obowiązków władzy rodzicielskiej.

Natomiast ograniczenie władzy rodzicielskiej uniemożliwia rodzicowi decydowanie o istotnych sprawach dziecka jedynie w zakresie wskazanym w orzeczeniu sądu opiekuńczego.

Jakie są prawa dziecka w kontekście ograniczenia władzy rodzicielskiej?

Niezależnie od władzy rodzicielskiej dzieci mają prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów z rodzicami.

Czy rodzic z ograniczoną władzą rodzicielską może mieć kontakt z dzieckiem?

Rodzic, którego władza rodzicielska została ograniczona, w dalszym ciągu ma prawo do realizowania kontaktów z dzieckiem. Rodzic może nadal utrzymywać kontakty z dzieckiem, o ile nie stanowi to zagrożenia dla jego zdrowia i bezpieczeństwa.

Jakie są obowiązki rodzica po ograniczeniu władzy rodzicielskiej?

Rodzic, którego władza rodzicielska została ograniczona, w dalszym ciągu zobowiązany jest do uiszczania alimentów na dziecko.

Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice mają prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów z dziećmi. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.