Prawa i obowiązki małżonków wobec siebie

Prawa i obowiązki małżonków wobec siebie

Oboje małżonkowie mają równe prawa i obowiązki względem siebie w małżeństwie. Podstawowe obowiązki współmałżonków są określone wprost w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Należą do nich : wspólne pożycie, wzajemna pomoc i wierność oraz współdziałanie dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli (art. 23). Ponadto wyróżnia się podział na niemajątkowe i majątkowe prawa i obowiązki małżonków.

Głównym niemajątkowym obowiązkiem małżonków jest obowiązek wspólnego pożycia. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, polega on na utrzymywaniu przez małżonków ścisłych więzi o charakterze duchowym, fizycznym i gospodarczym.

• „Przyjmuje się, że wspólnota duchowa polega na wzajemnym pozytywnym stosunku uczuciowym małżonków, szacunku, zaufaniu, szczerości, lojalności, wyrozumiałości, na respektowaniu osobistych cech małżonka, uwzględnieniu jego osobistych potrzeb oraz gotowości do ustępstw oraz kompromisów” (wyrok Sądu Najwyższego, sygn. akt: V CKN 741/00).
• Istotą więzi fizycznej  jest utrzymywanie współżycia płciowego, które jest uwarunkowane wiekiem oraz stanem zdrowia fizycznego i psychicznego każdego z małżonków.
• Wspólnota gospodarcza obejmuje wspólne prowadzenie przez małżonków gospodarstwa domowego, wspólne zamieszkanie, wzajemne zaspokajanie potrzeb ekonomicznych oraz posiadanie wspólnego majątku.

Obowiązek niesienia sobie wzajemnej pomocy przez małżonków

Podstawową powinnością małżonków jest obowiązek wzajemnej pomocy, który sprowadza się do wspierania współmałżonka w realizacji celów związku małżeńskiego Obejmuje ona wspomaganie zarówno moralne, jak i czysto fizyczne, np. w w wypełnianiu obowiązków czy też w chorobie.

Podkreślić trzeba, iż małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie, zaś o istotnych sprawach rodziny, rozstrzygają wspólnie. Jeśli nie ma możliwości, aby doszło pomiędzy nimi do porozumienia w tym przedmiocie, każdy z nich jest uprawniony, aby zażądać wydania przez sąd odpowiedniego rozstrzygnięcia w tym zakresie. Ma ono wówczas charakter bezwzględnie wiążący.

Obowiązek wierności

Zakres obowiązku wierności polega na powstrzymywaniu się od utrzymywania jakichkolwiek osobisto – intymnych stosunków z osobą trzecią. Istnieje ponadto pojęcie „zdrady emocjonalnej”, która ma miejsce, gdy któryś z małżonków dopuszcza się  innych zachowań naruszających przyjęte normy moralne i obyczajowe, dających pozory zdrady.

„Związanie się małżonka z inną osobą węzłem uczuciowym w którym wprawdzie nie dochodzi do cudzołożnych stosunków, ale któremu towarzyszą wyznania miłości i pocałunki, może być odczute przez drugiego małżonka jako podrywanie, a nawet zerwanie więzi uczuciowej i moralnej, która łączyła małżonków i może być zależnie od okoliczności, uznane za ważną przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego”
(orzeczenie Sądu Najwyższego, sygnatura akt: C 813/51).

Co ważne, przyjmuje się, że orzeczenie separacji nie zwalnia z obowiązku zachowania wierności. W orzecznictwie dominuje pogląd o zobowiązaniu do wzajemnej wierności małżonków pozostających w separacji. Wynika to głównie z faktu iż celem separacji jest mimo wszystko pojednanie małżonków. Rozpoczęcie nowego związku przez jednego z małżonków w separacji, może w określonych sytuacjach być przyczyną uznania tego małżonka za wyłącznie winnego rozkładu małżeństwa.

Obowiązek zaspakajania potrzeb rodziny

Oboje małżonkowie zobowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym (art. 27 krio).

Jeżeli jeden z małżonków nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, wówczas sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego z nich. Nakaz ten zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Jednak na wniosek każdego z małżonków, sąd może ten nakaz zmienić albo uchylić.

Zaciąganie zobowiązań finansowych przez małżonków

Jeśli chodzi o zobowiązania finansowe współmałżonków, to oboje są odpowiedzialni  solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny. Jednakże, każdy z nich, jeżeli zachodzą ważne powody, może wystąpić z żądaniem, aby za zobowiązania tego rodzaju odpowiadał tylko i wyłącznie ten z nich, który je zaciągnął. Sprawę taką rozstrzyga sąd postanowieniem, które może zostać uchylone, w razie zmiany okoliczności sprawy.