Powszechna mobilizacja wojskowa w Polsce 2022 i powszechny obowiązek obrony

Powszechna mobilizacja wojskowa w Polsce 2022 i powszechny obowiązek obrony

Kontynuując wątek zapoczątkowany artykułem Powołanie do wojska 2022. Pobór do wojska rezerwistów w Polsce, w tym artykule postaram się udzielić odpowiedzi na coraz częściej pojawiające się pytania związane z powszechną mobilizacją wojskową w Polsce: co oznacza powszechna mobilizacja w Polsce? kiedy jest możliwa powszechna mobilizacja w Polsce? kto podlega powszechnej mobilizacji w Polsce? Na czym polega powszechny obowiązek obrony?  Zarówno kwestie poboru do wojska, jak i powszechnej mobilizacji uregulowane są przede wszystkim w ustawie o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej i to w oparciu o tę ustawę przedstawię najważniejsze informacje będące odpowiedziami na coraz częściej pojawiające się pytania związane z powszechną mobilizacją w Polsce.

Co oznacza powszechna mobilizacja wojskowa w Polsce

Termin powszechna mobilizacja oznacza jednoczesne rozwinięcie całości sił zbrojnych w wypadku nagłego wybuchu wojny lub zaistnienia sytuacji wskazującej na nieuchronność wybuchu wojny. O powszechnej mobilizacji mówi art. 136 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 136 Konstytucji RP
W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej.

Jeśli zaś chodzi o samą definicję „mobilizacji”, to warto w tym kontekście odnieść się do definicji słownikowej.

Mobilizacja to pojęcie z zakresu wojskowości (organizacji sił zbrojnych), które może być rozumiane w sposób wąski, jako mające masowy charakter powoływanie rezerwistów i innych osób do służby wojskowej, mające na celu osiągnięcie przez jednostki wojskowe składu osobowego przewidzianego na wypadek działań zbrojnych. W szerszym znaczeniu mobilizacja definiowana może być jako postawienie sił zbrojnych w stan gotowości bojowej, jak również zmiana zasad funkcjonowania gospodarki i administracji publicznej w taki sposób, aby były przygotowane do funkcjonowania w warunkach wojennych
(Popularny słownik języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 2000, s. 322).

Powszechna mobilizacja wojskowa – co to znaczy?

Odpowiadając na pytanie co oznacza powszechna mobilizacja, można w dużym uproszczeniu zatem stwierdzić, że powszechna mobilizacja w Polsce oznacza zarządzony przez Prezydenta RP stan, w którym całość sił zbrojnych przestawiona jest na na organizację (w szczególności pod kątem zasobów ludzkich) przewidzianą na czas wojny w związku z bezpośrednim zewnętrznym zagrożeniem bezpieczeństwa państwa.  W literaturze podkreśla się, że pojęcie bezpośredniego zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa powinno oznaczać także sytuacje, gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przed agresją (P. Czarny [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. II, red. P. Tuleja, LEX/el. 2021, art. 136.).

Powszechna mobilizacja Polska 2022

Podjęta przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Premiera decyzja o zarządzeniu powszechnej mobilizacji wojskowej w Polsce przekazywana jest siłom zbrojnym w ramach systemu alarmowego, a także w formie komunikatów radiowych, telewizyjnych i prasowych dla społeczeństwa. Dodatkowo administracja wojskowa i samorządowa obwieszcza o mobilizacji powszechnej poprzez plakaty wieszane w widocznych miejscach. Ciężko zatem będzie przegapić moment powszechnej mobilizacji w Polsce, jeśli takowa nastąpi.

Co istotne, ustrojodawca nie uzależnia możliwości zarządzenia mobilizacji w Polsce od uprzedniego czy też późniejszego wprowadzenia stanu wojny. Wskazuje się,  że wprowadzenie mobilizacji może wyprzedzać stan wojny i ukazywać determinację państwa, a w ten sposób „ostudzić niebezpieczne zamiary przeciw niej skierowane” (B. Banaszak, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009, s. 671).

Powszechna mobilizacja w Polsce – kto podlega?

Powszechnej mobilizacji wojskowej w Polsce podlegają poborowi uznani za zdolnych do służby (kategorie A i B) oraz żołnierze rezerwy niezależnie od ich przeznaczenia. Oznacza to, że po ogłoszeniu powszechnej mobilizacji wojskowej mogą oni w każdej chwili zostać powołani do czynnej służby wojskowej. Oprócz nich, do czynnej służby wojskowej mogą zostać powołane także inne osoby, które zgłosiły się do pełnienia tej służby w drodze zaciągu ochotniczego.

W razie ogłoszenia powszechnej mobilizacji w Polsce, osoby posiadające przydział mobilizacyjny muszą zgłosić się w miejscu i czasie określonych w karcie mobilizacyjnej. W przypadku żołnierzy rezerwy posiadających przydział mobilizacyjny, z chwilą stawienia się do tej służby w określonym miejscu i czasie, stają się oni z mocy prawa po ogłoszeniu mobilizacji żołnierzami w czynnej służbie wojskowej.

Art. 109a. ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej
1. Osoby posiadające przydział mobilizacyjny są obowiązane w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny stawić się w miejscu i czasie określonych w karcie mobilizacyjnej. Osoby posiadające pracowniczy przydział mobilizacyjny są obowiązane stawić się w miejscu i czasie określonych w karcie mobilizacyjnej, w razie ogłoszenia mobilizacji, w czasie stanu wojennego oraz w czasie wojny.
2. Żołnierze rezerwy, o których mowa w art. 59a ust. 1, stają się z mocy prawa po ogłoszeniu mobilizacji lub w czasie wojny żołnierzami w czynnej służbie wojskowej z chwilą stawienia się do tej służby w określonym miejscu i czasie.
3. W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny dotychczasowy stosunek pracy pracownika, któremu nadano pracowniczy przydział mobilizacyjny do jednostki wojskowej, z dniem jego stawienia się do tej jednostki, określonym w karcie mobilizacyjnej, ulega zawieszeniu na czas wykonywania zadań wynikających z przydziału nie dłużej niż na czas do dnia ogłoszenia demobilizacji.
4. Z dniem ogłoszenia mobilizacji lub z dniem, w którym rozpoczyna się czas wojny, określonym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 4a, dowódca jednostki wojskowej rozwiązuje stosunek pracy z pracownikiem tej jednostki, któremu nie nadano pracowniczego przydziału mobilizacyjnego. Pracownikowi temu wypłaca się świadczenia należne pracownikom z tytułu rozwiązania z nimi stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy.
5. Pracownik, o którym mowa w ust. 3, oraz inna osoba niebędąca pracownikiem po stawieniu się w jednostce wojskowej w dniu określonym w karcie mobilizacyjnej, staje się z mocy prawa osobą cywilną wchodzącą w skład personelu Sił Zbrojnych, w rozumieniu obowiązujących Rzeczpospolitą Polską przepisów prawa międzynarodowego.
6. Do osób świadczących po ogłoszeniu mobilizacji, w stanie wojennym lub w dniu, w którym rozpoczyna się czas wojny, określonym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 4a, pracę w jednostkach wojskowych na podstawie pracowniczego przydziału mobilizacyjnego, w tym w zakresie ich obowiązków i uprawnień, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące osób pełniących służbę w jednostkach zmilitaryzowanych. Do osób tych nie stosuje się przepisów dotyczących powszechnego obowiązku wykonywania pracy, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1932).

Powszechna mobilizacja w Polsce do jakiego wieku?

Odpowiedź na pytanie, do jakiego wieku obywatel podlega powszechnej mobilizacji znajduje się w art. 58 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z tym przepisem, obowiązkowi służby wojskowej, w zakresie określonym w niniejszej ustawie, podlegają obywatele polscy, począwszy od dnia, w którym kończą osiemnaście lat życia, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą pięćdziesiąt pięć lat życia, a posiadający stopień podoficerski lub oficerski – sześćdziesiąt trzy lata życia.

Powszechny obowiązek obrony do jakiego wieku?

Powszechny obowiązek obrony polegający na pełnieniu służby wojskowej dotyczy osób w wieku od 18 roku życia. Począwszy od roku w którym kończy się osiemnaście lat życia, do końca roku kalendarzowego, w którym kończy się pięćdziesiąt pięć lat życia, a posiadający stopień podoficerski lub oficerski – sześćdziesiąt trzy lata życia. Z kolei powszechny obowiązek obrony polegający na świadczeniach osobistych, może zostać nałożony na osoby w młodszym wieku niż 18 lat. Dotyczy on bowiem osób w wieku od 18 do 60 roku życia.

Art. 4. ust. 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej
Na osoby posiadające obywatelstwo polskie, które ukończyły szesnaście, a nie przekroczyły sześćdziesięciu lat życia, może być nałożony obowiązek świadczeń osobistych, polegających na wykonywaniu różnego rodzaju prac doraźnych na rzecz przygotowania obrony państwa albo zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków.

Powszechny obowiązek obrony –  jak wypełnić?

O tym, jak można wypełnić powszechny obowiązek obrony mówi art. 4. ust. 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP.

Art. 4. ust. 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej
W ramach powszechnego obowiązku obrony obywatele polscy są obowiązani do:
1) pełnienia służby wojskowej,
2) wykonywania obowiązków wynikających z nadanych przydziałów kryzysowych i przydziałów mobilizacyjnych,
3) świadczenia pracy w ramach pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych,
4) pełnienia służby w obronie cywilnej,
5) odbywania edukacji dla bezpieczeństwa,
6) uczestniczenia w samoobronie ludności,
7) odbywania ćwiczeń w jednostkach przewidzianych do militaryzacji i pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych,
8) wykonywania świadczeń na rzecz obrony
– na zasadach i w zakresie określonych w ustawie.

To, na jakich zasadach i w jakim zakresie obywatel jest obowiązany do wypełniania powszechnego obowiązku obrony, zależy przede wszystkim od tego czy chodzi o żołnierza rezerwy, czy też tzw. osoby przeniesionej do rezerwy niebędącej żołnierzem rezerwy. Również inny jest sposób wypełnienia powszechnego obowiązku obrony w czasie wojny i w czasie pokoju.

Uwaga – artykuł jest zgodny ze stanem prawnym aktualnym na dzień publikacji wpisu.

Więcej informacji na temat powszechnego obowiązku obrony znajdziesz w najnowszych artykułach na blogu:

[28.02.2022r.] Powszechny obowiązek obrony – jak można go wypełnić?

[25.02.2022r.] Powołanie do wojska 2022. Pobór do wojska rezerwistów w Polsce