Areszt elektroniczny – prace nad projektem ustawy

Areszt elektroniczny – prace nad projektem ustawy

Współczesne systemy wymiaru sprawiedliwości stają przed wyzwaniami związanymi z zapewnieniem skutecznej ochrony społeczeństwa oraz prawidłowego przebiegu postepowań karnych, przy jednoczesnym poszanowaniu praw jednostki. W odpowiedzi na te potrzeby coraz częściej poszukuje się rozwiązań, które pozwalają łączyć kontrole nad oskarżonymi z ograniczeniem negatywnych skutków wynikających z izolacji w zakładach penitencjarnych. Jednym z takich rozwiązań jest areszt elektroniczny, który zyskuje na popularności jako alternatywa dla tradycyjnego tymczasowego aresztowania. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego działająca przy Ministerstwie Sprawiedliwości opracowała projekt zmian w kodeksie postępowania karnego, zakładający wprowadzenie nowego środka zapobiegawczego –  aresztu elektronicznego. Miałby on stanowić alternatywę dla klasycznego tymczasowego aresztowania.

Jakie są założenia projektu?

Zgodnie z propozycją osoby objęte aresztem elektronicznym pozostawałyby w miejscu swojego zamieszkania, pod stałym monitoringiem za pomocą elektronicznej opaski. Zastosowanie aresztu elektronicznego byłoby jednak możliwe, wyłącznie po spełnieniu określonych warunków technicznych, takich jak dostępność sygnału sieci komórkowej oraz źródła energii elektrycznej. Co do zasady, konieczna byłaby także zgoda pełnoletnich osób mieszkających wspólnie z osobą objętą przedmiotowym aresztem.

Ministerstwo Sprawiedliwości informuje, że w szczególnych przypadkach dopuszczalne byłoby zastosowanie aresztu elektronicznego mimo sprzeciwu domowników. Byłoby to jednak możliwe wyłącznie wtedy, gdy jego realizacja nie powodowałaby nadmiernych niedogodności dla współlokatorów i jedynie w niewielkim stopniu mogłaby naruszać ich prywatność. Zasadniczo decyzję o zastosowaniu tego środka zapobiegawczego podejmowałby sąd. Prokurator natomiast mógłby zmienić orzeczony przez sąd „tradycyjny” tymczasowy areszt na areszt elektroniczny.

Zgodnie z postulatami projektu areszt elektroniczny miałby obowiązywać przez całą dobę. Sąd ustalając dni oraz godziny, w których oskarżonemu wolno byłoby opuścić miejsce wykonywania tego środka, brałby pod uwagę konieczność zapewnienia możliwości korzystania z przysługujących mu praw. W okresie pierwszych trzech miesięcy, w którym oskarżony mógłby uzyskać zgodę na wyjście z domu, czas ten nie mógłby przekraczać trzech godzin dziennie. Zdaniem autorów projektu, wprowadzenie aresztu elektronicznego mogłoby istotnie zmniejszyć liczbę przypadków stosowania tymczasowego aresztowania, co przełożyłoby się na odciążenie placówek penitencjarnych oraz ograniczenie wydatków ponoszonych przez Skarb Państwa. Jednocześnie środek ten umożliwiałby skuteczne monitorowanie osób oskarżonych.

Cel projektu zmian w kodeksie postępowania karnego

Podstawowym założeniem projektu ustawy jest ograniczenie zbyt częstego stosowania instytucji tymczasowego aresztowania, które zdaniem autorów propozycji bywa nadużywane, zwłaszcza w sytuacjach, gdy główną przesłanka jest grożąca oskarżonemu surowa kara, nie zaś konkretna obawa matactwa. Wprowadzenie tzw. „aresztu domowego” ma umożliwić skuteczną kontrolę nad oskarżonym, przy jednoczesnym uniknięciu negatywnych skutków finansowych i społecznych wnikających z osadzenia w areszcie śledczym. Zastosowanie tego środka zmniejsza również prawdopodobieństwo demoralizacji oskarżonego, pozwala mu podtrzymywać relacje społeczne oraz sprzyja procesowi resocjalizacji. Ponadto areszt elektroniczny zapewnia skuteczną kontrolę nad zachowaniem oskarżonego dzięki nowoczesnym technologiom monitoringu. System dozoru elektronicznego umożliwia śledzenie lokalizacji osoby objętej aresztem w czasie rzeczywistym, co zwiększa bezpieczeństwo społeczne i pozwala na szybkie reagowanie w przypadku naruszenia warunków aresztu.

Jakie ograniczenia niesie za sobą areszt elektroniczny? 

Warto podkreślić, iż areszt elektroniczny nie będzie mógł być stosowany we wszystkich przypadkach. Przepisy kodeksu postepowania karnego wskazują, że tymczasowy areszt i inne środki zapobiegawcze mogą być stosowane nie tylko w sytuacji, gdy istnieje uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, ale również wtedy, gdy zachodzi obawa, że będzie on podejmował próby wpłynięcia na wyjaśnienia lub zeznania, bądź inicjował inne działania utrudniające prowadzenie sprawy. Z tego powodu specjaliści zakładają, że areszt elektroniczny będzie wykorzystywany przede wszystkim w późniejszej fazie postepowania, gdy materiał dowodowy został już w dużej mierze zebrany, a tym samym zagrożenie podejmowaniem działań mających na celu utrudnianie śledztwa, takich jak matactwo, jest znaczenie mniejsze.

Podsumowanie

Projekt ustawy wprowadzającej areszt elektroniczny opracowany przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego został przekazany do Departamentu Prawa Karnego Ministerstwa Sprawiedliwości. Obecnie trwają konsultacje nad proponowanymi zmianami, które mają na celu dostosowanie polskiego systemu prawnego do współczesnych standardów oraz potrzeb społecznych. Wprowadzenie aresztu elektronicznego może stanowić istotny krok w kierunku humanizacji wymiaru sprawiedliwości oraz efektywniejszego zarządzania zasobami sytemu penitencjarnego.