Zawieszenie władzy rodzicielskiej

Zawieszenie władzy rodzicielskiej

Co to jest i na czym polega zawieszenie władzy rodzicielskiej?

Władza rodzicielska stanowi zespół praw i obowiązków, który przysługuje rodzicom względem ich dzieci i ma na celu zapewnienie im odpowiednich warunków do opieki, wychowania oraz rozwoju. Rodzicie, którzy sprawują władzę nad dzieckiem, co do zasady nie podlegają bieżącej kontroli ze strony Sądu i posiadają pełną autonomię w wykonywaniu władzy rodzicielskiej. Zdarzają się jednak przypadki, gdy dobro dziecka jest zagrożone, a rodzice czasowo nie są w stanie właściwie wykonywać swoich obowiązków. W takich sytuacjach sądy rodzinne mają możliwość ingerencji w przysługującą rodzicom władzę rodzicielską. W niniejszym artykule przyjrzymy się przyczynom, procedurze oraz skutkom zawieszenia władzy rodzicielskiej.

Zawieszenie władzy rodzicielskiej a zawieszenie praw rodzicielskich

Pojęcie zawieszenia praw rodzicielskich jest pojęciem tożsamym z zawieszeniem władzy rodzicielskiej i stosowane jest w języku potoczonym.

Przesłanki zawieszenia władzy rodzicielskiej

Zgodnie z art. 110 § 1 k.r.o. w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec o jej zawieszeniu.

Pod pojęciem przemijającej przeszkody ustawodawca rozumie taką przeszkodę, która zazwyczaj ustaje. Sąd każdorazowo na podstawie zebranego materiału dowodowego i w oparciu o dobro dziecka, ocenia trwałość zaistniałej przeszkody. Bez znaczenia na ocenę istnienia bądź też nie przesłanek o zawieszeniu pozostaje okoliczność zawinienia oraz stopnia zawinienia.  Zawieszenie władzy rodzicielskiej może być więc stosowane w sytuacjach, gdy rodzice z różnych przyczyn nie mogą w pełni wywiązywać się z ciążących na nich obowiązkach rodzicielskich, a sytuacja ta ma charakter jedynie czasowy.

Do najczęstszych przyczyn zalicza się:

1. Choroba rodzica – sytuacja, w której rodzic cierpi na poważną dolegliwość, która uniemożliwia mu właściwą opieką nad dzieckiem.
2. Zaburzenia psychiczne rodzica – sytuacja, w której zachowanie rodzica, na skutek występujących chorób  psychicznych, uniemożliwia racjonalne działanie i opiekę nad dzieckiem.
3. Uzależnienia – nałogi, takie jak alkoholizm czy narkomania, które wpływają na zdolność rodzica do sprawowania opieki.
4. Odbywanie przez rodzica kary pozbawienia wolności – nie dotyczy to sytuacji, gdy pokrzywdzonym jest dziecko, wówczas bowiem istnieje możliwość pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej.
5. Przemoc w rodzinie – fizyczna lub psychiczna przemoc wobec dziecka lub innych członków rodziny.
6. Długotrwały wyjazd zagraniczny rodzica powodujący zerwanie bądź poważne ograniczenie kontaktów z dziećmi oraz z drugim z rodziców – w przypadku, gdy w kraju pozostaje drugi z rodziców, zawieszenie władzy rodzicielskiej tego z nich, który wyjechał za granicę, pozwala na wykonywanie władzy rodzicielskiej samodzielnie, bez ograniczeń wynikających z przepisów nakazujących współdziałanie rodziców.

Jak wygląda procedura zawieszenia władzy rodzicielskiej?

Zawieszenie praw rodzicielskich jest środkiem stosowanym przez sąd, który podejmuje decyzję na podstawie dokładnej analizy sytuacji rodzinnej. Co istotne, zawieszenie praw rodzicielskich jest wyłącznie uprawnieniem sądu, a zatem sąd opiekuńczy nie ma obowiązku stosować zawieszenia, nawet jeśli zaistnieje taka przesłanka.

Zgodnie z art. 579 k.p.c. postanowienia w sprawach o zawieszenie władzy rodzicielskiej mogą być wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy.

Sądem wyłącznie właściwym do rozpoznania sprawy o zawieszenie władzy rodzicielskiej jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania lub pobytu dziecka jako osoby, której postępowanie ma dotyczyć, w rozumieniu art. 569 § 1 k.p.c.

Zawieszenie praw rodzicielskich a dobro dziecka

Głównym celem zawieszenia władzy rodzicielskiej jest ochrona dobra dziecka, dlatego też oceniając sprawę, sąd za każdym razem będzie brał pod uwagę interes i dobro małoletniego dziecka.

Jakie są skutki zawieszenia władzy rodzicielskiej?

Skutki zawieszenia władzy rodzicielskiej oraz skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej są w zasadzie takie same. W obu sytuacjach bowiem powodują ustanie władzy rodzicielskiej i ustanowienie opiekuna prawnego dla dziecka. Niemniej jednak w przypadku zawieszenia władzy rodzicielskiej nie jest możliwe orzeczenie przysposobienia (przy pozbawieniu nie ma takich ograniczeń).

Do najważniejszych z nich należą:

1. Utrata prawa do podejmowania decyzji dotyczących wszelkich aspektów życia dziecka, m.in. wybór szkoły, miejsca zamieszkania, zgoda na zabiegi medyczne, wyrobienie paszportu czy wyjazdy zagraniczne
2. Konieczność ustanowienia opieki prawnej dla małoletniego dziecka – dziecko może zostać umieszczone pod opieką drugiego rodzica, rodziny zastępczej, lub w instytucji opiekuńczej.
3. Sąd może ustalić zasady dotyczące kontaktów rodzica z dzieckiem, które mogą być ograniczone lub całkowicie zakazane w zależności od sytuacji.

Ustanie przyczyny zawieszenia władzy rodzicielskiej

Zgodnie z art. 110 § 2 k.r.o. „odpadnięcie” przyczyny zawieszenia władzy rodzicielskiej stanowi jedyną przesłankę uchylenia tego środka i dlatego – w przeciwieństwie do ustania przyczyn pozbawienia władzy rodzicielskiej – sąd opiekuńczy nie może już dokonywać oceny celowości takiego rozstrzygnięcia. Odpadnięcie przyczyny zawieszenia władzy rodzicielskiej nie prowadzi jednak ex lege do uchylenia takiego zawieszenia. Uchylenie to następuje bowiem na mocy stosownego orzeczenia sądu, którego wydanie jest w tym względzie obligatoryjne. Sąd opiekuńczy powinien również uchylić orzeczone przez siebie zawieszenie i zastosować inny, adekwatny w danym przypadku, środek ingerencji we władzę rodzicielską w sytuacji, gdy przeszkoda zakwalifikowana przez niego uprzednio jako przemijająca okazała się być przeszkodą trwałą

Podsumowanie

Zawieszenie władzy rodzicielskiej jest środkiem prawnym stosowanym w celu ochrony dobra dziecka. Decyzja sądu o zawieszeniu praw rodzicielskich jest zawsze poprzedzona dokładną analizą sytuacji rodzinnej. Skutki zawieszenia władzy rodzicielskiej są znaczące tak dla rodziców, jak i dla samego dziecka, a ich celem jest zapewnienie małoletniemu jak najlepszych warunków do rozwoju. Warto jednak pamiętać, że zawieszenie władzy rodzicielskiej jest środkiem tymczasowym i może być zmienione, jeśli rodzic podejmie działania mające na celu poprawę swojej sytuacji.

Najczęściej zadawane pytania

Czy zawieszenie władzy rodzicielskiej jest tymczasowe czy trwałe?

Zawieszenie władzy rodzicielskiej ma charakter tymczasowy. W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie. Zawieszenie władzy rodzicielskiej następuje na mocy postanowienia Sądu, każdorazowo po przeprowadzeniu rozprawy.

Jakie dowody są potrzebne, aby sąd zdecydował o zawieszeniu władzy rodzicielskiej?

Potrzebne są dowody wskazujące na istnienie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej. Dowodem takiej okoliczności mogą być wszelkiego rodzaju dokumenty, z których wynika owa przeszkoda, np. może to być dokumentacja medyczna rodzica, zaświadczenie o odbywaniu kary pozbawienia wolności przez rodzica. Uzupełniająco, dowodami w sprawie mogą być zeznania świadków, przesłuchanie drugiego rodzica, a nawet wysłuchanie dziecka.

Czy dziecko ma wpływ na decyzję o zawieszeniu władzy rodzicielskiej?

Celem zawieszenia władzy rodzicielskiej jest ochrona dobra dziecka, dlatego też oceniając sprawę, sąd za każdym razem będzie brał pod uwagę interes i dobro małoletniego dziecka. W tym celu Sąd może wysłuchać dziecko, natomiast nie ma ono bezpośredniego wpływu na decyzję o zawieszeniu władzy rodzicielskiej. Każdorazowo brany jest bowiem pod uwagę całokształt okoliczności.

Jakie są prawa rodzica po zawieszeniu jego władzy rodzicielskiej

Rodzic, którego władza rodzicielska została zawieszona w dalszym ciągu ma prawo do realizowania kontaktów z dzieckiem. Rodzic może nadal utrzymywać kontakty z dzieckiem, o ile nie stanowi to zagrożenia dla jego zdrowia i bezpieczeństwa.

Nie może on jednak zarządzać jego majątkiem i reprezentować go przed urzędami i innymi podmiotami. Taki rodzic nie może podejmować istotnych decyzji względem dziecka.

Czy rodzic może odwołać się od decyzji o zawieszeniu władzy rodzicielskiej?

Rodzicowi, którego władza rodzicielska została zawieszona, przysługuje środek zaskarżenia tj. apelacja od postanowienia Sądu. Apelacja zostanie rozpoznana przez Sąd wyższej Instancji – Sąd Okręgowy. W apelacji rodzic powinien wykazać, że nie istnieje przeszkoda do sprawowania przez niego władzy rodzicielskiej.

Jakie są konsekwencje zawieszenia władzy rodzicielskiej dla drugiego rodzica?

Gdy zawieszenie władzy rodzicielskiej dotyczy  jednego z rodziców, wówczas obowiązki i prawa przysługują drugiemu z rodziców. Przysługuje mu wówczas pełnia władzy rodzicielskiej, co oznacza, że może on samodzielnie decydować o wszystkich istotnych sprawach dziecka. Jeżeli zawieszenie władzy rodzicielskiej obejmuje obojga rodziców, to wówczas sąd ustanawia opiekuna prawnego dla dziecka.

Czy zawieszenie władzy rodzicielskiej wpływa na obowiązek alimentacyjny?

Zawieszenie władzy rodzicielskiej nie ma wpływu na obowiązek alimentacyjny. Oznacza to, że rodzic zobowiązany do zapłaty alimentów, którego władza rodzicielska została zawieszona, w dalszym ciągu zobowiązany jest do uiszczania alimentów na dziecko

Czy można przywrócić zawieszoną władzę rodzicielską? Jeśli tak, to jak?

Można przywrócić zawieszoną władzę rodzicielską. W tym celu konieczne jest złożenie wniosku do sądu rodzinnego. W toku postępowania wnioskodawca (rodzic) powinien wykazać, że nie istnieją już przeszkody do sprawowania władzy rodzicielskiej, które stanowiły powód jej zawieszenia. Zawieszenie zostanie uchylone w drodze postanowienia