Zakaz handlu w niedziele. Zmiany i nowe wyjątki od zakazu handlu w niedzielę w 2024 r.

Zakaz handlu w niedziele. Zmiany i nowe wyjątki od zakazu handlu w niedzielę w 2024 r.

Zakaz handlu w niedziele i święta- stan na rok 2024

W marcu 2024 r. nasza kancelaria uzyskała wyrok uniewinniający wyrok w sprawie karnej, której przedmiotem były wyjątki od zakazu handlu w niedziele i święta. Sukces tym bardziej cieszy, bo aktualnie większość sądów niestety skazuje przedsiębiorców w podobnych sprawach. Wszystko z sprawą najnowszego orzecznictwa Sądy Najwyższego, w myśl którego z wyjątku od zakazu handlu w niedzielę może korzystać jedynie placówka handlowa, która mieści się w „zakładzie prowadzącym działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku” – a nie odwrotnie. Pomimo, iż tak właśnie było w opisywanym przypadku, to sąd wydał wyrok korzystny dla naszego Klienta.  Został on uniewinniony od zarzutu powierzenia handlu w sklepie w niedzielę jednemu ze swoich pracowników. Co ciekawe, sąd uniewinniając naszego Klienta nie powołał się na wyjątki od zakazu handlu w niedziele i święta. Zdaniem sądu, fakt prowadzenia wypożyczalni przez obwinionego nie był tu najistotniejszy. Liczymy, iż taka linia orzecznicza spotka się z uznaniem także innych sądów, przed którymi będziemy bronić naszych Klientów w sprawach dotyczących zakazu handlu w niedzielę,

Zakaz handlu w niedziele a stan wyższej konieczności

W dniu 28 lutego 2022 roku Minister Rodziny i Polityki Społecznej Marleny Maląg, która stwierdziła, że z uwagi na konflikt zbrojny w Ukrainie oraz napływ uchodźców z Ukrainy, konieczne jest, mając na uwadze stan wyższej konieczności, otwarcie sklepów w dwóch województwach, to jest województwie podkarpackim i lubelskim. Zgodnie z art. 26 k.k. nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego. Nadto, nie popełnia przestępstwa także ten, kto ratując dobro chronione prawem w warunkach, jak wyżej, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego. Dodatkowo rzecznik rządu Piotr Müller stwierdził – Chcemy dać jasny sygnał, że otwarcie sklepu nie będzie karane .

Zakaz handlu w niedziele – nowelizacja ustawy

Zakaz handlu w niedziele i wyjątki od zakazu handlu w niedziele od początku wprowadzenia wywołują wiele kontrowersji. Przeciwnicy zakazu handlu w niedzielę wskazują, że stanowi on istotne ograniczenie swobody działalności gospodarczej. Z kolei zwolennicy, jako pozytywny aspekt wprowadzenia zakazu handlu w niedzielę przytaczają umożliwienie pracownikom spędzenia niedzieli w gronie rodziny. W dniu 18 października 2021 r., Prezydent RP  podpisał ustawę z dnia 14 października o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (dalej: ustawa o zakazie handlu w niedziele).  Ideą nowelizacji jest uszczelnienie zakazu handlu w niedzielę. W ocenie ustawodawcy dochodzi bowiem do nieprawidłowego stosowania zawartych w ustawie włączeń pozwalających na prowadzenie handlu i wykonywanie czynności związanych z handlem w niedzielę i święta.

Żabka i wyjątki od zakazu handlu w niedzielę

Sklepy należące do sieci franczyzowej Żabka, niemal od początku istnienia zakazu handlu w niedzielę, to jest od marca 2018 korzystały z wyjątków przewidzianych w ustawie o zakazie handlu w niedzielę. Początkowo działalność Żabek w niedziele opierała się na wyłączeniu zawartym w art. 6 ust. 1 pkt 27 ustawy o zakazie handlu w niedzielę.

Właściciel (franczyzobiorca)

Zgodnie z tym przepisem, sklep może być otwarty w niedzielę, jeśli za ladą stoi jego właściciel, bądź też franczyzobiorca (np. w przypadku sklepu Żabka).

Zakaz, o którym mowa w art. 5, nie obowiązuje w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek.

– art. 6 ust. 1 pkt 27 ustawy o zakazie handlu w niedzielę.

Jak wynika z interpretacji Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, ten wyjątek od zakazu handlu w niedziele i świąta będzie miał zastosowanie także do osobiście prowadzących handel wspólników spółki cywilnej. Z wyjątku tego może skorzystać także franczyzobiorca, chcący otworzyć swój sklep w niedzielę lub święto, o ile tylko to on osobiście będzie prowadził handel. Wówczas zakaz handlu w niedziele nie będzie miał zastosowania. Franczyzobiorca działa we własnym imieniu i na własny rachunek, a łącząca go umowa franczyzy z franczyzodawcą jest jedynie formą prowadzenia działalności gospodarczej.

Członkowie rodziny właściciela (franczyzobiorcy)

Ponadto, wydana została wspólna interpretacja Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Państwowej Inspekcji Pracy. Zgodnie z tą interpretacją, korzystanie z okazjonalnej i nieodpłatnej pomocy najbliższych członków rodziny nie narusza przepisów ustawy o zakazie handlu w niedzielę. Osoby te nie mogą jednak być pracownikami lub zatrudnionymi u takiego przedsiębiorcy i wykonywać odpłatnej pracy w inne dni tygodnia. Dodatkowo doprecyzowano, iż do najbliższego kręgu rodziny właściciela zaliczyć można takie osoby jak jego małżonek, dzieci własne lub dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione (w przypadku dzieci chodziłoby o osoby pełnoletnie), rodzice, macocha i ojczym.

Placówka pocztowa

Dużo bardziej korzystnym okazał się wyjątek od zakazu handlu w niedzielę przewidziany w art. 6 ust. 1 pkt 27 ustawy o zakazie handlu w niedzielę.

Zakaz, o którym mowa w art. 5, nie obowiązuje w placówkach pocztowych w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1041 i 2320).

– art. 6 ust. 1 pkt 7 ustawy o zakazie handlu w niedzielę (w aktualnym brzmieniu).

Na początku nieco nieśmiało, rosła liczba sklepów oferujących dla swoich klientów usługi pocztowe. Obecnie do grona placówek pocztowych dołączają także duże sieci dyskontów takie jak Lidl, Biedronka, czy Intermarche. Dzięki temu, już jako placówki pocztowe, sklepy te mogą być otwarte w niedziele niehandlowe. Ustawa w obecnym brzmieniu nie wskazuje na żadne dodatkowe wymagania, które musi spełnić sklep, by móc zostać uznanym za placówkę pocztową. Zmieni się to jednak wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy o zakazie handlu w niedziele, o czym więcej poniżej.

Zakaz handlu w niedziele

Jeśli ktoś chciałby sprawdzić, jakiego rodzaju placówek handlowych nie obowiązuje zakaz handlu w niedziele, to aktualne wyjątki od handlu w niedziele znajdują się w art. 6 ustawy o zakazie handlu w niedziele:

1. Zakaz, o którym mowa w art. 5, nie obowiązuje:
1) na stacjach paliw płynnych;
2) w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami;
3) w aptekach i punktach aptecznych;
4) w zakładach leczniczych dla zwierząt;
5) w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami;
6) w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych;
7) w placówkach pocztowych w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1041 i 2320);
8) w placówkach handlowych w obiektach infrastruktury krytycznej, o której mowa w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 1856 oraz z 2021 r. poz. 159);
9) w placówkach handlowych w zakładach hotelarskich;
10) w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku;
11) w placówkach handlowych organizowanych wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innych imprez okolicznościowych, tematycznych lub sportowo-rekreacyjnych, także gdy są one zlokalizowane w halach targowych;
12) w placówkach handlowych w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych;
13) w placówkach handlowych na dworcach w rozumieniu ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 1944 i 2400), w portach i przystaniach morskich w rozumieniu ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2021 r. poz. 491) oraz w portach i przystaniach w rozumieniu ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1863) – w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych;
14) w centrach pierwszej sprzedaży ryb, w przypadku sprzedaży ryb z burty, w gospodarstwach rybackich, placówkach handlowych zajmujących się odbiorem produktów rybołówstwa i akwakultury oraz handlem takimi produktami;
15) w placówkach handlowych w portach lotniczych w rozumieniu ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. z 2020 r. poz. 1970 oraz z 2021 r. poz. 784 i 847);
16) w strefach wolnocłowych;
17) w środkach transportu, na statkach, a także na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych i innych morskich budowlach hydrotechnicznych;
18) na terenie jednostek penitencjarnych;
19) w placówkach handlowych na terenie jednostek wojskowych;
20) w sklepach internetowych i na platformach internetowych;
21) w przypadku handlu towarami z automatów;
22) w przypadku rolniczego handlu detalicznego w rozumieniu ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2020 r. poz. 2021);
23) w hurtowniach farmaceutycznych;
24) w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego – w placówkach handlowych prowadzących handel wyłącznie maszynami rolniczymi i częściami zamiennymi do tych maszyn;
25) w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach;
26) w zakładach pogrzebowych;
27) w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek;
28) w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;
29) w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna;
30) na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczymi;
31) w placówkach handlowych prowadzonych przez podmioty nabywające towary na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych, o których mowa w pkt 30, w zakresie czynności związanych z handlem oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania tych czynności;
32) w placówkach handlowych, w których jest prowadzony wyłącznie skup zbóż, buraków cukrowych, owoców, warzyw lub mleka surowego.

– art. 6 ustawy o zakazie handlu w niedziele (sprzed nowelizacji z 14 października 2021 r.)

Jakie zmiany  zostaną  wprowadzone do zakazu handlu w niedziele?

W odpowiedzi na coraz większą liczbę sklepów otwartych w niedziele, podjęte zostały prace legislacyjne mające na celu uszczelnienie zakazu handlu w niedzielę. Ich efektem jest ustawa z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. W mojej ocenie nowelizacja ta świadczy przede wszystkim o nieudolności prawodawcy, który nie był w stanie stworzyć takich przepisów, które od początku byłyby skuteczne i nie pozostawiałyby pola do różnych, często sprzecznych interpretacji. Poniżej przedstawiam omówienie zmian dotyczących zakazu handlu w niedzielę, które zostały zawarte w nowelizacji (ustawa z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni).

1. Zmiany w wykazie sklepów, których nie dotyczy zakaz handlu w niedziele

• dopuszczalny stanie się handel w placówkach handlowych prowadzących handel materiałami eksploatacyjnymi do maszyn rolniczych, materiałami używanymi w trakcie bieżącej pracy maszyn rolniczych lub narzędziami do wymiany części zamiennych w maszynach rolniczych (w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego),
• zakaz nie będzie obejmował placówek handlowych, w których jest prowadzony wyłącznie skup produktów pochodzenia rolniczego, w szczególności zboża, rzepaku, rzepiku, buraków cukrowych, roślin białkowych, innych upraw polowych, owoców, warzyw, mleka surowego lub runa leśnego,
• rozszerzenie zakazu o zakaz handlu w centrach pierwszej sprzedaży ryb (przed nowelizacją był on dopuszczalny jako wyjątek od zakazu) oraz zawężenie możliwości handlu rybami do sprzedaży ryb w gospodarstwach rybackich, ze statku rybackiego i w placówkach handlowych, zajmujących się tylko i wyłącznie odbiorem produktów rybnych,
• placówki pocztowe będą wyłączone spod zakazu handlu tylko jeśli ich pocztowa działalność będzie działalnością przeważającą zgodnie z nowowprowadzoną definicją.

2. Wprowadzenie definicji „przeważającej działalności”

Pomimo, iż pojęcie przeważającej działalności było już obecne w poprzedniej wersji ustawy (sprzed nowelizacji), to ustawa ta nie definiowała co należy rozumieć jako „przeważającą działalność”. Stąd głównym wyznacznikiem przeważającej działalności było PKD danej placówki handlowej. W toku stosowania ustawy o zakazie handlu w niedzielę, pojawił się postulat ograniczenia sytuacji, w których dany sklep może powołać się na wyjątek przeważającej działalności pocztowej. Po zmianach,  na ustawowe określenie pojęcia „przeważająca działalność”,  składać się będą 2 nierozłączne elementy:

• PKD działalności
  „oznaczenie rodzaju przeważającej działalności wskazany we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 955 i 1641).”
• 40% przychodu ma pochodzić z tej działalności
  „okoliczność, że działalność wykonywana w danej placówce handlowej stanowi co najmniej 40% miesięcznego przychodu ze sprzedaży detalicznej w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o podatku od sprzedaży detalicznej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1293).”

3. Prawo do korzystania z nieodpłatnej pomocy rodziny

Jak już to zostało napisane wyżej, zgodnie z interpretacją ministerialną, dozwolone było korzystanie z okazjonalnej i nieodpłatnej pomocy najbliższych członków rodziny. Właściciel sklepu, który pozwoli w niedzielę stanąć za ladą członkom swojej najbliższej rodziny – nie narusza przepisów ustawy o zakazie handlu w niedzielę. Ten płynący z praktyki wyjątek postanowiono umieścić w ustawie, zastrzegając jednak, że osoby pomagające przy sprzedaży w niedzielę nie mogą być pracownikami danego przedsiębiorcy.

4. Przedsiębiorca, o którym mowa w ust. 1 pkt 27, może korzystać z nieodpłatnej pomocy małżonka, dzieci własnych, dzieci małżonka, dzieci przysposobionych, rodziców, macochy, ojczyma, rodzeństwa, wnuków, dziadków.
5. Osoby, o których mowa w ust. 4, nie mogą być pracownikami lub zatrudnionymi w placówce handlowej u przedsiębiorcy, który korzysta z ich nieodpłatnej pomocy.
– art. 6 ust. 4 i 5 ustawy o zakazie handlu w niedziele (po wejściu w życie ustawy z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni)

4. Obowiązek prowadzenia ewidencji miesięcznego przychodu ze sprzedaży

Placówki handlowe, które skorzystają z poszczególnych rodzajów wyłączeń spod zakazu handlu, będą zobowiązane do prowadzenia ewidencji miesięcznego przychodu ze sprzedaży. Obecnie nie ma szczegółów co do tego, jak taka ewidencja powinna wyglądać, aby można było zastosować wyjątki od handlu w niedziele. Jednakże do dnia wejścia nowelizacji w życie, minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia ewidencji, wzór tej ewidencji oraz szczegółową treść wpisów w tej ewidencji, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia prawidłowego prowadzenia ewidencji oraz przejrzystości, kompletności i dostępności zawartych w niej danych. Kontrolę nad wypełnianiem obowiązku prowadzenia ewidencji miesięcznego przychodu ze sprzedaży przez placówki handlowe korzystające z wyjątku od zakazu handlu w niedzielę będzie sprawowała inspekcja pracy.  W toku postępowania kontrolnego inspektor pracy będzie miał prawo do żądania od przedsiębiorcy przedłożenia tej ewidencji.

5. Wprowadzenie kar dla przedsiębiorców

Wprowadzone zostaną nowe sankcje za brak prowadzenia ewidencji miesięcznego przychodu placówki i prowadzenie tejże ewidencji w sposób niezgodny z przepisami. Kara grzywny w tych wypadkach będzie mogła sięgać od 1000 zł do nawet 100 000 zł w skrajnych przypadkach.

Kary za naruszenie zakazu handlu w niedziele

Za złamanie zakazu handlu w niedziele przewidziane są kary w postaci grzywny w wysokości od 1000 do 100 000 zł.

1.  Kto, wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele lub święta, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu, podlega karze grzywny w wysokości od 1000 do 100 000 zł.

Od kiedy zmiany w zakazie handlu w niedziele?

Nowe przepisy o zakazie handlu w niedzielę wejdą w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia. Ustawa z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni została podpisana przez Prezydenta RP w dniu 18 października 2021 r. Z kolei w dniu 20 października 2021 r. została ona ogłoszona w Dzienniku Ustaw RP.

Tym samym, nowe przepisy o zakazie handlu w niedziele wejdą w życie 1 lutego 2022 r.

Czy sklepy w niedziele nie będą już otwarte?

Czy w związku z „uszczelnieniem” ustawy o zakazie handlu w niedziele należy spodziewać się, że zarówno mniejsze (Żabka), jak i większe sklepy (Biedronka, Lidl, Netto, Aldi, Bricomarché) z dniem 1 lutego 2022 roku będą zamknięte w niedziele? W mojej ocenie – nie. Już teraz, analiza znowelizowanych przepisów ustawy o zakazie handlu w niedziele, pozwala na wskazanie kilku możliwych wyjątków z których będą mogli skorzystać właściciele sklepów chcący prowadzić swoją działalność także w niedziele. Pozwolę sobie nie wspominać o tych wyjątkach na łamach bloga na wszelki wypadek, by nie podsuwać rządzącym pomysłów na kolejne nowelizacje 😉

Oczywiście, nie ma złotej recepty, która sprawdzi się dla każdego rodzaju działalności. Wręcz przeciwnie, właściciele sklepów chcący skorzystać z któregoś z wyjątków od zakazu działalności w niedzielę, powinni skonsultować swoje kroki z adwokatem bądź radcą prawnym tak, by przy pomocy prawnika zweryfikować, czy rzeczywiście będą oni kwalifikowali się do skorzystania z któregoś z wyjątków. Pozwoli to zminimalizować ryzyko narażenia na wyżej opisane kary.

Wcześniej, na blogu kancelarii pisałem o dopuszczalności działalności siłowni, sklepów meblowych i budowlanych, dyskotek, zakładów fryzjerskich, czy gabinetów kosmetycznych. Linki poniżej:

1. Nowe obostrzenia i wytyczne dla siłowni. Siłownie jednak otwarte pomimo obostrzeń?
2. Lockdown branży beauty, sklepów meblowych i budowlanych – czy jest bezprawny?
3. Bez kary za dyskotekę w Sopocie w czasie epidemii koronawirusa
4. Bezprawny lockdown – Sąd uchylił karę 10 000 zł za prowadzenie działalności gospodarczej
5. Siłownie otwarte czy zamknięte? Koronawirus a siłownie, baseny i kluby fitness