Rozwód bez sądu? Nowa procedura rozwodu przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego

Rozwód to często trudna i emocjonalnie obciążająca decyzja. Aktualnie w Polsce zakończenie małżeństwa jest możliwe wyłącznie na drodze sądowej – nawet wtedy, gdy małżonkowie są zgodni, nie posiadają wspólnych dzieci i chcą się rozstać bez orzekania o winie. Wprowadzenie nowej, uproszczonej procedury rozwodu w urzędzie stanu cywilnego może wkrótce odmienić tę rzeczywistość.

Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło projekt nowelizacji przepisów, który przewiduje możliwość pozasądowego rozwiązania małżeństwa. Celem zmian jest nie tylko odciążenie sądów, ale przede wszystkim stworzenie prostego i szybkiego trybu rozwodowego dla małżonków w pełni zgodnych co do decyzji o rozstaniu.

Rozwód przed Kierownikiem urzędu stanu cywilnego – dla kogo?

Projektowane przepisy umożliwiają pozasądowy rozwód, ale tylko w jasno określonych przypadkach. Nowa procedura ma być dostępna wyłącznie dla małżeństw, które spełnią wszystkie z poniższych warunków:

• między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia,

• obie strony zgodnie chcą się rozwieść i nie wnoszą o orzekanie o winie,

• nie posiadają wspólnych małoletnich dzieci,

• ich małżeństwo trwało co najmniej rok,

• nie toczy się między nimi żadne postępowanie o rozwód, separację ani unieważnienie małżeństwa,

• obydwoje wyrażają zgodę na przeprowadzenie rozwodu w trybie pozasądowym.

Dodatkowo, jeśli jedno z małżonków jest cudzoziemcem, nowa procedura będzie dostępna tylko wtedy, gdy strony nie mają wspólnego obywatelstwa, a obydwoje zamieszkują w Polsce.

Warto dodać, że skorzystanie z uproszczonego trybu rozwodowego jest całkowicie dobrowolne. Małżonkowie w dalszym ciągu będą mogli zdecydować się na tradycyjny rozwód w sądzie – szczególnie w przypadku bardziej skomplikowanych spraw, np. związanych z alimentami, winą czy majątkiem.

Dwuetapowa procedura rozwodu w urzędzie stanu cywilnego

Proponowane rozwiązanie zakłada, że rozwód będzie można uzyskać w USC w dwóch etapach – z zachowaniem obowiązkowego czasu na refleksję.

Etap I – złożenie zapewnień

W pierwszej kolejności małżonkowie będą musieli wspólnie udać się do urzędu stanu cywilnego i złożyć pisemne zapewnienia, że spełniają wszystkie ustawowe warunki do rozwiązania małżeństwa. Kierownik USC będzie zobowiązany do weryfikacji tych przesłanek – na podstawie dokumentów takich jak dowody osobiste, akt małżeństwa czy dane z rejestru PESEL.

Jeżeli którekolwiek z kryteriów nie będzie spełnione, urząd odmówi przyjęcia zapewnień i wskaże małżonkom drogę sądową jako jedyną możliwą.

Ważne: na tym etapie rozwód jeszcze nie następuje. Złożenie zapewnień oznacza jedynie rozpoczęcie procedury. Od momentu ich złożenia musi upłynąć co najmniej miesiąc – tzw. „czas na namysł” (łac. tempus deliberandi). W tym czasie małżonkowie mogą jeszcze rozważyć swoją decyzję, skorzystać z pomocy mediatora lub poradnictwa rodzinnego.

Zapewnienia zachowują ważność przez 6 miesięcy. Jeśli w tym czasie nie dojdzie do zakończenia procedury – konieczne będzie jej rozpoczęcie od nowa.

Etap II – złożenie oświadczeń

Po upływie miesiąca od złożenia zapewnień – ale nie później niż w ciągu 6 miesięcy – małżonkowie muszą ponownie stawić się razem w urzędzie stanu cywilnego. Wówczas składają już oświadczenia woli o rozwiązaniu małżeństwa.

Każdy z małżonków osobno potwierdza, że:

• między stronami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia,

• nie toczy się między nimi żadna sprawa rozwodowa, separacyjna ani o unieważnienie małżeństwa,

• nie mają wspólnych małoletnich dzieci,

• spełniają wymogi obywatelstwa i miejsca zamieszkania.

Z wyjątkiem potwierdzenia rozkładu pożycia, wszystkie inne oświadczenia składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Po przyjęciu oświadczeń, kierownik USC dokonuje wpisu o rozwodzie w rejestrze stanu cywilnego, co skutkuje formalnym rozwiązaniem małżeństwa.

Skutki prawne pozasądowego rozwodu

Rozwód przeprowadzony w trybie administracyjnym wwywoła wołuje takie same skutki prawne, jak rozwód orzeczony przez sąd. Oznacza to m.in.:

• zmianę stanu cywilnego,

• ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej,

• możliwość dokonania podziału majątku wspólnego,

• prawo powrotu do poprzedniego nazwiska

• ustanie możliwości  dochodzenia alimentów,

• brak dziedziczenia po byłym małżonku.

Co istotne, rozwód uzyskany w Polsce w tej uproszczonej procedurze będzie uznawany również w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej – na równi z rozwodami orzeczonymi sądownie.

Możliwość unieważnienia rozwodu

Projekt przewiduje również mechanizm zabezpieczający przed nadużyciami – w przypadku wad oświadczenia woli (np. działania pod wpływem błędu, przymusu czy braku świadomości), możliwe będzie unieważnienie rozwodu. Sprawę w takiej sytuacji rozpatrzy już sąd powszechny.

Ile to będzie kosztować?

Choć procedura pozasądowa ma być uproszczona, wiąże się z nią pewna odpłatność. Projekt zakłada:

• 300 zł opłaty za pierwszy etap (złożenie zapewnień),

• 300 zł za drugi etap (złożenie oświadczeń),

• 20 zł opłaty skarbowej za wydanie stosownego zaświadczenia o rozwodzie.

Koszty te są znacznie niższe niż pełne koszty postępowania sądowego – szczególnie gdy rozwód wiąże się z ustanowieniem pełnomocników, dodatkowymi opiniami czy rozprawami.

Dlaczego ta zmiana ma znaczenie?

Jak podaje Ministerstwo Sprawiedliwości, co roku do polskich sądów trafia od 50 do 60 tysięcy spraw rozwodowych. Aż 30–40% z nich dotyczy małżeństw bez wspólnych dzieci. W wielu przypadkach są to sprawy proste, niesporne, które zajmują czas sądom, mimo że nie wymagają rozstrzygania konfliktów.

Nowa procedura:

• odciąży sądy,

• skróci czas oczekiwania na rozwód,

• umożliwi szybsze zakończenie martwego małżeństwa,

• zwiększy poczucie autonomii stron,

• i sprzyja rozwijaniu kultur pozasądowego rozwiązywania sporów.

Jak podkreśla wiceminister Arkadiusz Myrcha:

„Zależy nam, by procedura była prosta, przejrzysta i przewidywalna. Wprowadzamy rozwiązanie, które pozwala na zakończenie związku w sposób szybki i bezkonfliktowy, gdy oboje małżonkowie są w pełni zgodni co do swojej decyzji.”

Rozwód przed kierownikiem USC – Kiedy?

Pozasądowy rozwód to duża zmiana w polskim systemie prawnym, która może znacząco uprościć życie wielu parom. Oczywiście, nie zastąpi on postępowania sądowego w sprawach spornych, z dziećmi czy o rozliczenie winy. Ale w przypadku zgodnych, bezdzietnych małżonków może być realną alternatywą – szybszą, tańszą i mniej stresującą.

Projekt autorstwa Rady Ministrów, aktualnie czeka na notyfikację i skierowanie do Sejmu. Jego losy można śledzić na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego

Nowe przepisy mają wejść w życie po 12 miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, natomiast wszystkie osoby zainteresowane uzyskaniem szybkiego rozwodu odsyłam do jednego z moich poprzednich artykułów: Szybki rozwód bez orzekania o winie – Czy to możliwe?. Nasza kancelaria specjalizuje się w sprawach rozwodowych i chętnie pomożemy rozwieść się szybko także i Tobie.